Sofia, historische kaleidoscoop
Eén van de hoogtepunten langs de Sultans Trail is de stad Sofia. De hoofdstad van Bulgarije is dezer dagen een levendige stad met een woelige geschiedenis. Donna A. Buchanan beschrijft gepassioneerd hoe de geschiedenis op verschillende manieren zichtbaar wordt voor de bezoeker.
Geschiedenis in de stad verweefd
“In Bulgarije wordt de bezoeker heel sterk omgeven door geschiedenis. Bovendien is geschiedenis verweven in gesprekken, herinneringen en beschrijvingen, de aanwezigheid van problemen wordt eraan toegeschreven en oplossingen worden gerechtvaardigd onder verwijzing naar de geschiedenis. Sofia is een stad vol scherpe tegenstellingen waarvan het ontwerp, de architectuur en de straatnamen de ene historische laag na de andere blootleggen, een voortdurende herinnering voor de bewoners aan eerdere beschavingen.
Zo’n 5000 jaar gelden doopten de Serdi, een van de vele Thracische stammen, de stad tot: Serdica. In het Nationale Geschiedenis Museum liggen vitrines vol materialen uit die tijd. In 447 na Christus verwoesten de Hunnen van Atilla de stad die weer werd herbouwd door de Romeinse keizer Justinianus in de daaropvolgende eeuw. De Romeinen vormden Serdica om tot de geliefde hoofdstad van de Thracische provincie Dacia.
Voetgangertunnels als musea
De omwalling van die oude stad kwam tevoorschijn toen voetgangerstunnels werden gegraven onder de drukke wegen door. Veel van die tunnels zijn uitgebouwd tot een soort miniatuur musea. Eén van de tunnels bevat een kaart waarop het oude Serdica is gereconstrueerd. De muren begrensden, beschermend de stad, terwijl de omgevallen gebouwen dienst deden als ondergrond voor parken. Wat uit die tijd bewaard is gebleven is terug te vinden in het Nationaal Archeologisch Museum een vijftiende-eeuws rechthoekig bouwwerk dat dienst deed als Grote Moskee tijdens de Ottomaanse tijd en tegenwoordig tegenover de Amerikaanse ambassade is gesitueerd.
De staat Bulgarije
Toen de Zuid Slaven afdaalden vanuit de vallei van de rivier de Dnjestr naar de Balkan tijdens de zesde eeuw, ontmoetten ze en mengden zich met de volken van de Thraciërs en de Illyriërs, zoals de Serdi en de Bessi, die destijds in dit deel van het Oost-Romeinse Rijk woonden. In 679 de Bulgaren, nomadische Turkse stammen uit het onderste stroomgebied van de Wolga, veroverden de door Slaven gedomineerde regio’s Moesia (Noord-Bulgarije) en Klein Scythië (Dobrudzha) onder aanvoering van Khan Asparukh (680-701). Na militaire overwinningen op het Byzantijnse Rijk in het zuiden en Avar Khan in het noorden, bracht Asparukh zeven Slavische stammen samen langs de Donau samen tot de Bulgaarse Staat. De Bulgaren en Slaven mengden waarbij de Bulgaren alleen hun naam en het bestuurssysteem inbrachten.
Sredets wordt Sofia
Deze nieuwe Bulgaarse bevolking transformeerde Serdica (Sredets: midden) wellicht vanwege de strategische ligging langs handelsroutes tussen Europa, Azië en het Midden-Oosten. In de veertiende eeuw werd Sredets omgedoopt tot Sofia ter ere van de kerk uit de zesde eeuw die door Justinianus was neergezet tijdens de wederopbouw van Serdica. De kerk van rode baksteen, met drie naven, verwijst naar de Hagia Sophia in Istanboel.
Levende grasmaaiers
Zulke monumenten zijn niet door het moderne leven opgeslokt maar ermee verweven. Dus staan herdenkingsmonumenten voor Russische bevrijders naast Turkse baden, gigantische Bulgaarse socialistische kunst schouder aan schouder met bovenmatig gedecoreerde negentiende-eeuwse landhuizen en Weense taartenwinkels grenzen aan neon verlichte auto dealers, in een straatje vol Romeinse kasseien met straatnamen van voormalige Tsaren en communistische helden. Zelfs ogenschijnlijk alledaagse zaken lijken door een tijdmachine te zijn gehaald. Paardenkarren naast diesel uitspuwende bussen, schapen en herders die de tram- en trolleybanen oversteken aan de stadsranden, dienend als levende grasmaaiers.
Romavrouw
In 1986 zorgde een toevallige ontmoeting ervoor dat die contrasten nog maar eens in alle hevigheid werden uitgelicht. Ik liep langs het altijd wat sombere plein bij het Cultuurpaleis toen een plotselinge straal zonlicht een Roma-vrouw in gebloemde rok en met een gebloemde zakdoek om haar haar bij elkaar te binden werd uitgelicht. Ze had een bezem van takken en maakte schoon rond een futuristisch beeld”.
Donna A. Buchanan is hoogleraar in Balkanstudies aan de Amerikaanse Universiteit van Austin, Texas
Buchanan Donna A.(2006). Performing Democracy: Bulgarian Music and Musicians in Transition. (Chicago/London: University of Chicago Press, ISBN 0-226-07827-2). P27-29.